Παρουσίαση Λακωνικού Ημερολογίου 2016

shade.gif

Το Σάββατο 30 Ιανουαρίου 2016 και ώρα 17:00 στην αίθουσα της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Λεωνιδίου πραγματοποιήθηκε εκδήλωση παρουσίασης ενός αξιόλογου πονήματος, του «Λακωνικού Ημερολογίου 2016». Πρόκειται για μία πολυτελή έκδοση, αφιερωμένου στην ευρύτερη περιοχή του Πάρνωνα. Την εκδήλωση υποστήριξαν ο Δήμος Νότιας Κυνουρίας, η Αναπτυξιακή Πάρνωνα και οι εκδόσεις ΙΔΙΟΜΟΡΦή.
Παρουσιάζεται το βουνό του Πάρνωνα στο σύνολό του, η λακωνική και η αρκαδική πλευρά του, προσεγγίζοντας το φυσικό και περιβαλλοντικό πλούτο του , τη χλωρίδα και την πανίδα του, τα σπήλαια, τις περιοχές Natura.
Επίσης, τον πολιτιστικό και ιστορικό πλούτο του, μέσα από τους ανθρώπους που έζησαν πάνω του ή κοντά του, από τους αρχαίους χρόνους έως σήμερα, και πιο συγκεκριμένα τους αρχαίους δρόμους, τα βυζαντινά μνημεία και τα μοναστήρια, τη λογοτεχνία και την οικονομία, τοπωνύμια, πεζοπορικές διαδρομές και ορειβασία.
Τέλος, περιλαμβάνεται μία αναλυτική παρουσίαση της χαρτογραφικής ιστορίας του βουνού από σπάνιους χάρτες, ιστορικές σελίδες κατά εποχή, μια σημαντική λαογραφική μελέτη για το βουνό, καθώς και μια μικρή συλλογή ποιημάτων που γράφτηκαν γι’ αυτό.

Ομιλητές της εκδήλωσης ήταν : ο κ. Κώτσος – εκδότης ΙΔΙΟΜΟΡΦη , κ. Τάντουλος, Ιατρός – Συλλέκτης, ο κ. Γιαξόγλου, Αρχιτέκτονας, και ο κ. Πουλοκέφαλος, Πολιτικός Μηχανικός – Αντιπρόεδρος ΔΣ Ορειβατικού Συλλόγου Σπάρτης και συντονιστής ο κ. Κολινιώτης, Χημικός – Δημοτικός Σύμβουλος Δήμου Νότιας Κυνουρίας.

Ο κ. Κώτσος παρουσίασε το «Λακωνικόν Ημερολόγιον».
Πρόκειται για μία ετήσια έκδοση, με τοπικό εορτολόγιο, που κινείται στη Λακωνία, και όχι μόνο. Η ενδιαφέρουσα ιδιαιτερότητά του είναι ότι έχει συνεργάτες αρχαιολόγους, ιστορικούς, εθνολόγους, ορειβάτες, περιβαλλοντολόγους, οι οποίοι καταθέτουν τη δουλειά τους δίνοντάς μας κείμενα, ανάλογα με τη θεματολογία που θα έχει κάθε χρόνο το ημερολόγιο. Γίνεται μία προσπάθεια να ανακαλύπτουμε όσα πολιτιστικά στοιχεία έχει η περιοχή, με την οποία ασχολείται το Ημερολόγιο κάθε χρόνο.
Η φετινή έκδοση του Λακωνικού Ημερολογίου είναι αφιερωμένη στον Πάρνωνα. Για τον Πάρνωνα υπάρχουν πολλά διάσπαρτα συγγράμματα, δεν είχε κάτι συνολικό, το οποίο να του δώσει ένα προφίλ και να βοηθήσει το μέσο αναγνώστη, είτε βρίσκεται στη Λακωνία, είτε στην Αρκαδία, να καταλάβει αυτό το βουνό. Πρεσβεύουμε ότι ο Πάρνωνας ενώνει τον κόσμο της Λακωνίας και της Αρκαδίας, διότι είναι ένας ενιαίος πολιτισμός.
Για την επιτυχή ολοκλήρωση του Ημερολογίου συνεργαστήκαμε με το Αρχείο Τσακωνιάς, για τα ιστορικά και λαογραφικά στοιχεία, με τον Φορέα Διαχείρισης Όρους Πάρνωνα για τα περιβαλλοντικά στοιχεία, με την Αναπτυξιακή Εταιρεία Πάρνωνα, αλλά και συγγραφείς, οι οποίοι μας έδωσαν τα πόνηματά τους.

Ο κ. Τάντουλος παρουσίασε τη χαρτογραφική έρευνα που έγινε για την περιοχή του Πάρνωνα.
Οι παλιοί χάρτες είναι έργα τέχνης, η μελέτη των οποίων μπορεί να οδηγήσει σε πολύ σημαντικές πληροφορίες. Το μεγάλο πρόβλημα είναι ότι στην Ελλάδα δεν υπάρχει αξιόλογη δημόσια συλλογή χαρτών.
Εξετάζοντας την ιστορία της χαρτογραφίας επισημαίνεται ότι, οι χαρτογράφοι ήταν αναγκασμένοι να παράγουν χαρτογραφικό υλικό, βασιζόμενοι σε στοιχεία από παλαιότερους χάρτες, για να μην έχουν έξοδα, αλλά και να διατηρούν σε επανειλημμένες εκδόσεις τις ίδιες τυπογραφικές πλάκες, χωρίς να τις διορθώνουν γιατί η επαναχάραξη ήταν εργασία πολύ δαπανηρή. Οποιοδήποτε λάθος που θα αποτυπωνόταν σε έναν χάρτη, μπορούσε να επαναλαμβάνεται και σε εκδόσεις διαφορετικών χαρτών επί αιώνες. Πολλές φορές δε, η ακρίβεια δεν ήταν το ζητούμενο του χάρτη.
Πιο συγκεκριμένα, για την περιοχή του Πάρνωνα ο ιστοριοδίφης κ. Θ. Βαγενάς αναφέρει: «Η λέξη Πάρνων, είναι αρχαιοτάτη και πρέπει να συνδυαστεί με τα ονόματα και το περίπου συνώνυμο βουνό Πάρνις/Παρνασσός. Μερικοί λένε πως «Πάρνων» δηλώνει την λάμπουσα κορυφή από τον ανατέλλοντα ήλιο ή τη σελήνη και ονομάστηκε από αυτούς που έβλεπαν τον Πάρνωνα στα ανατολικά, όπως είναι οι κάτοικοι της Σπάρτης και της πεδιάδας της Λακεδαίμονας».
Το όρος του Πάρνωνα αναφέρεται για πρώτη στο τέλος του 18ου αιώνα από Γάλλους χαρτογράφους και στο Χάρτη της Λακωνίας του Barrie Du Burrage, που τυπώθηκε το 1788, απαντάται το Όρος Πάρνων – “Parnon Mons”. Αυτό σημαίνει ότι κατά τους προηγούμενους αιώνες δεν υπάρχει αναφορά στο όρος του Πάρνωνα.
Ο Θ. Βαγενάς, μιλάει για λανθασμένο προσανατολισμό του Πάρνωνα, που οφείλεται στις δυσκολίες πρόσβασης των πεζοπόρων και φυσικά και των χαρτογράφων. Η πραγματικότητα είναι ότι έχουμε να κάνουμε με λάθος προσανατολισμό, αλλά για απόλυτη έλλειψη της οροσειράς με αυτή την ονομασία. Η ονομασία «Πάρνωνας», η οποία χρησιμοποιείται ευρέως στις μέρες μας για τον προσδιορισμό της αναφοράς πήρε αυτή την ονομασία μόνο τα τελευταία 200-250 χρόνια. Παλαιότερα, θα πρέπει να υποθέσουμε ότι η χρήση της ήταν περιορισμένη και προσδιόριζε μικρό τμήμα της, και όχι το σύνολό της.

Ο κ. Γιαξόγλου παρουσίασε την παραδοσιακή αρχιτεκτονική της περιοχής του Πάρνωνα.
Τα παραδοσιακά σπίτια που συναντάμε στη Λακωνία, όσο και στην Αρκαδία έχουν ένα κοινό στοιχείο. Το ορθογώνιο, το οποίο είναι 6×12 περίπου και οι χώροι αυτοί στον όροφο είναι η κυρίως κατοικία, που είναι τρίχωρη, η σάλα στη μία μεριά, στο κέντρο είναι η είσοδος και απέναντι η καμαρούλα και στο πίσω μέρος είναι το χειμωνιάτικο δωμάτιο με το τζάκι. Η αντίστοιχη διάταξη υπάρχει και στο Ζάρακα, όπου τα κυρίως σπίτια είναι τρίχωρα. Η διαφορά τους σε σχέση με τα κτίρια του Ταΰγετου ή τα Λαγκαδιανά είναι η εξής: εδώ έχουμε στη στενή πλευρά ένα χαγιάτι με δύο μπαλκονόπορτες και στην πλευρά της εισόδου ένα χαγιάτι με σκεπαστή. Σε όλη την περιοχή του Πάρνωνα, υπάρχουν δύο παράθυρα στη στενή πλευρά και ένα χαγιάτι ασκεπές, το λιακό. Αυτή αποτελεί τη βασική διαφοροποίηση, η έλλειψη του μπαλκονιού και του σκεπαστού χαγιατιού.
Στην περιοχή του Πάρνωνα είχαμε πετρομάστορες από Κυνουρία, τουλάχιστον στην περιοχή της Λακωνίας κατέβαιναν και Ηπειρώτες πετρομάστορες, όπως επίσης και τα νησιά Ύδρα και Σπέτσες. Ενώ στην περιοχή του Ταΰγετου, δούλευαν κυρίως Λαγκαδιανοί.
Σε όλα τα παραπάνω κτίρια, το κοινό χαρακτηριστικό είναι οι εξωτερικοί τοίχοι είναι κατασκευασμένοι με λιθοδομή, κατά κανόνα αρμολογημένοι παχύ επίχρισμα. Στις γωνίες αγκωνάρια από μάρμαρο, όπως και τα ανοίγματά τους διαμορφώνονται με αγκωνάρια μαρμάρων, με ή χωρίς ανακουφιστικό τόξο. Σε πιο πρώιμα κτίρια τα ανοίγματα ήταν με υπέρθυρο. Υπάρχουν διάφορες διαμορφώσεις παραθύρων, όπου για να γεφυρώσουν το άνοιγμα έκαναν ένα προβολάκι στο τελευταίο αγκωνάρι. Οι καλοί μάστορες χρησιμοποιούσαν τα ανακουφιστικά τόξα. Και στις πόρτες υπάρχει ομοιομορφία, με μία λεπτομέρεια στα σιδερικά τους, τα οποία συνέδεαν την κάσα με το αγκωνάρι. Το πάχος που είχαν τα αγκωνάρια είναι 14 πόντους. Οι στέγες ήταν είτε με κεραμίδι, είτε με σχιστόπλακες, όπως στον Κοσμά ή στις ορεινές περιοχές. Οι απολήξεις, οι γρυπίδες ήταν είτε ξύλινες, είτε πέτρινες ή εκεί που είχαν πρόβλημα νερού έφτιαχναν ή με κεραμίδια ή τραβούσαν το τελευταίο κομμάτι και έφτιαχναν μέσα το λούκι. Τέλος, οι αυλόπορτες, δεδομένου ότι οι περισσότερες ιδιοκτησίες ήταν περιστοιχισμένες με ψηλό τοίχο, με ημικυκλικά ή χαμηλότερα τόξα.
Ο κ. Πουλοκέφαλος παρουσίασε τα οργανωμένα μονοπάτια, τα οποία είναι σηματοδοτημένα με προδιαγραφές και απεικονίζονται στους περιηγητικούς χάρτες.
Ο Πάρνωνας και ο Μαλεβός, από όποια πλευρά και να το δεις, είτε την Αρκαδική είτε τη Λακωνική πρόκειται για ένα βουνό με πολλές ιδιαιτερότητες. Ο Πάρνωνας είναι ένας πλούτος που έχουμε δίπλα μας, μία πρώτη ύλη που μας παρέχει η φύση, αρκεί και εμείς να μπορέσουμε να το αξιοποιήσουμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Ένα βουνό, το οποίο διαθέτει, πέρα από τη φυσική ομορφιά του, πέρα από το δομημένο περιβάλλον του με τις ανθρώπινες παρεμβάσεις, διαθέτει οικισμούς και επιπλέον ένα μνημειακό πλούτο, ο οποίος έλκεται από τα παραδοσιακά του κομμάτια, από τα μοναστήρια του, από τα μνημεία του, που είναι διάσπαρτα σε όλο το βουνό.
Το δίκτυο των διαδρομών : Ξεκινήσαμε με όρεξη ως Ορειβατικός Σύλλογος και με την «Υπαίθρια Ζωή» Σπάρτης, στη δεκαετία του ’90 και λίγο νωρίτερα, να βρίσκουμε αυτά τα παλιά μονοπάτια, πλακόστρωτα, παλιά καλντερίμια, τα οποία είχαν κλείσει από τα πουρνάρια, τους θάμνους και τα δέντρα γενικότερα να αρχίσουμε σιγά σιγά να τα αναδεικνύουμε. Έτσι, φτάσαμε να ξεκινήσουμε το μονοπάτι, το οποίο σηματοδοτήθηκε περίπου το 1987 και συνέδεε το Καταφύγιο του Πάρνωνα με τα δύο καταφύγια, το Παλιό Καταφύγιο του Δασαρχείου και το Καταφύγιο στην Αρνόμουσγα, που το έφταιξε ο Παπαθεοδώρου, ο δωρητής από τη Δομοκό (το δώρισε και ανήκει σήμερα στον Ορειβατικό Σύλλογο Σπάρτης). Άρα, το πρώτο μονοπάτι που φτιάξαμε και χρειαζόταν για να εξυπηρετήσει τις ανάγκες των πρώτων περιηγητών που ήθελαν να πάνε στην κορυφή του Πάρνωνα, έγινε το μονοπάτι «Καταφύγιο Οροπέδιο Πάρνωνος». Αυτό στη συνέχεια προστέθηκε, γιατί έπρεπε να συνδεθεί και με την αφετηρία του μονοπατιού, που είναι ο οικισμός της Δομοκού και στη συνέχεια, μετά από δύο χρόνια ολοκληρώθηκε και καταγράφεται στους περιηγητικούς χάρτες η ολοκληρωμένη διαδρομή «Καταφύγιο Πάρνωνα: Καταφύγιο Δομοκού – Καταφύγιο Κορυφής».
Στη συνέχεια, με πρωτοβουλίες του Ορειβατικού Συλλόγου Σπάρτης αναζητήσαμε να βρούμε κάποια μονοπάτια στα διάφορα χωριά που επισκεπτόμασταν. Αναζητούσαμε τα μονοπάτια με τη βοήθεια παλιών κατοίκων, που ήταν κυρίως αυτά τα μονοπάτια που συνέδεαν τους οικισμούς μεταξύ τους ή που συνέδεαν τους ανθρώπους της υπαίθρου, κτηνοτρόφους ή αγρότες, που πήγαιναν στα κτήματά τους. Τα καταγράφαμε όλα αυτά μέσα από μία εθελοντική δράση, μέχρι που ήρθε η καταστροφική πυρκαγιά του 2007, όπου ό,τι είχαμε στήσει νωρίτερα με πολύ κόπο και θυσίες και τα κατέστρεψε όλα. Εκείνη την περίοδο που αναζητούσαμε οικονομικούς πόρους ήταν δύσκολο να γίνει επανακατασκευή. Ευτυχώς για εμάς, ήταν ένα πρόγραμμα του ΣΚΑΙ, ο οποίος θέλησε αμέσως να βοηθήσει με μία πρωτοβουλία δική του να καλύψει τρεις περιοχές της Ελλάδας, που είτε είχαν υποστεί πυρκαγιά, είτε όχι, σε ένα πρόγραμμα που διέθεσε ένα αρκετά οικονομικό κονδύλι για αγορά υλικών και μόνο. Τα υλικά είναι δαπανηρά, η μεταφορά των στήλων και των σημάτων που χρειάζεται για να γίνει η σηματοδότηση και το κόστος συντήρησης, καθώς τα μονοπάτια είχαν κλείσει ή μετά την πυρκαγιά είχαν καταστραφεί.
Προς χρηματοδότηση ήταν το μονοπάτι της Πάρνηθας, ο Όλυμπος και ευτυχώς για εμάς και μας έδωσε χρήματα για να ξεκινήσουμε και να φτιάξουμε το μονοπάτι των Τζιτζίνων. Οι εργασίες ξεκίνησαν από την αρχή, δηλαδή φτιάξαμε γεφυράκια, σηματοδοτήσαμε, να βγουν τα σήματα παντού. Η συμβατική μας υποχρέωση ήταν μέσα σε τρεις μήνες να ολοκληρώσουμε αυτά τα σήματα. Παραδώσαμε πεζοπορικές διαδρομές, οι πιο πολλές είναι στα Τζίτζινα, δέκα οργανωμένα μονοπάτια, τα οποία έχουν σχεδόν αφετηρία τα Τζίτζινα. Σήμερα, είναι τα μόνα οργανωμένα μονοπάτια που είναι καταγεγραμμένα και έχουν τις προδιαγραφές.
Πέρα από τα Τζίτζινα υπάρχουν τρεις ακόμα διαδρομές, της Καλλονής – Καλλιθέας, Καλλιθέα – Καλλονή – Ξηροπήγαδο, Κοσμάς- Άγιος Δημήτριος- Μοναστήρι Έλωνας (είναι και η τελευταία που σηματοδοτήσαμε πριν από δύο χρόνια). Κάθε χρόνο στις 9 Αυγούστου γίνεται μία νυχτερινή πορεία, ξεκινάμε από τα Χρύσαφα και καταλήγουμε στο Μοναστήρι της Έλωνας.
Η ορεινή δραστηριότητα είναι σαφώς μία δραστηριότητα που αφορά όλους μας, μπορούν όλοι από μικρά παιδιά μέχρι ηλικιωμένους να περπατήσουν, ανάλογα με το βαθμό δυσκολίας που έχει η διαδρομή. Επίσης, να αναφέρουμε την ύπαρξη του οικολογικού πάρκου του Πάρνωνα, που έχει θεσμοθετηθεί πλέον και είναι μία περιοχή προστατευόμενη.

|